Zoals op zoveel plaatsen in ons land kwam in de tijd van de Reformatie de parochiekerk in handen van de Gereformeerden. In Nes was dat de kerk van Johannes de Doper. Deze kerk stond tussen Nes en Buren op de plek van de huidige Algemene Begraafplaats.

In de jaren veertig van de vorige eeuw zijn de fundamenten van wat vermoedelijk dus de hoofdkerk van Ameland was opgegraven. Kort na 1731 is deze kerk ingestort en daarna geheel afgebroken. Naar alle waarschijnlijkheid was de kerk toen al niet meer in gebruik.

De huidige kerk aan het Kerkplein dateert uit de jaren 1720-1730. Merkwaardig genoeg is er geen zekerheid omtrent het bouwjaar, maar daar straks meer over.

Grote verbouwing

Het is in elk geval vrijwel zeker dat de westmuur uit die jaren stamt. Het huidige aanzicht van de kerk is het resultaat van een grote verbouwing in 1824, waaraan een gedenkteken in het zuidportaal ons herinnert. Bij die verbouwing werd er aan de noord- en zuidmuur een portaal gebouwd met aan twee kanten deuren. In 1913 verviel het noordportaal en kreeg het zuidportaal één ingang. Ook van deze restauratie een gedenkteken in de zuidgevel. Dat dit noordportaal kwam te vervallen had een praktische reden: de tocht.

Zaalkerkje

Laten we nu eens dit eenvoudige zaalkerkje van binnen bekijken. Via het donkere 19e-eeuwse ingangsgedeelte komen we in de kerkruimte, en de eerste indruk is die van een gezellige maar ook rommelige ruimte. Op de noordmuur de vroeg 19e-eeuwse kansel, die daar in 1913 terechtkwam. Vóór die tijd was de kansel midden op de oostmuur geplaatst. Het merendeel van het overige meubilair dateert van de restauratie van het begin van deze eeuw.

Waardering

Een paar onderdelen vragen toch onze aandacht. Allereerst de kronen. Deze eenvoudige, maar ook opvallende kronen werden in 1725 door de gemeente geschonken. Dit gebeurde als blijk van waardering voor het enthousiasme van ds. Mazade, die twee keer per week ’s avonds een zgn. liefdespreek hield. Eén en ander betekent dus dat het kerkgebouw er in 1725 al stond. Het is niet uitgesloten dat met de komst van ds. Mazade (1723) hiermee begonnen is. De ijver van deze predikant werd verder nog beloond met een fraaie Bijbel op de kansel (1729) en een koperen kandelaar.

Avondmaalszilver

Uit deze jaren stamt ook het mooie Avondmaalszilver dat nog steeds bij de gemeente in bezit is. In de kerk treffen we trouwens nog meer schenkingen aan. Zo werd het orgel in 1862 geschonken door de nakomelingen van Cornelis en Pieter van der Straten, die in de 18e eeuw rentmeester-fiscaal  oftewel baljuw waren op Ameland.

Hervormd Vrijzinnig propagandafonds

Uit nostalgisch oogpunt zijn ook de emaillen naambordjes op de banken en de oude collectebus bij de deur interessant. Deze collectebus toont ons immers het ware gezicht van de hervormde gemeente van Nes gedurende het eerste deel van de 20e eeuw; de bus is nl. ten bate van het Hervormd Vrijzinnig propagandafonds.

Jan Murk de Vries

Het alleraardigste van dit kerkje zijn evenwel de beide muurschilderingen boven de kerkenraadsbankjes. Ze werden daar in het begin van de jaren vijftig aangebracht, in een tijd dus dat kunst in een protestantse kerk zeker geen vanzelfsprekendheid was.

De schilderingen, links Elia gevoed door de raven en rechts de wonderbaarlijk visvangst, werden gemaakt door de Harlinger kunstenaar Jan Murk de Vries. Het zijn heel concrete voorstellingen, in vooral donkere kleuren en een driehoeksmodel. Het concrete van de voorstelling heeft als nadeel dat de meditatieve functie van kunst in de kerk eigenlijk nagenoeg wegvalt; de voorstellingen prikkelen niet tot vragen en denken.

Dit alles neemt niet weg dat de hervormde gemeente blij en vooral ook zuinig mag zijn met deze, destijds voor een vriendenprijs van honderd gulden, gemaakte schilderingen.

Uit: Rij d’r eens langs! Reisgids langs Amelander Kerken en Zerken door J.H. Strubbe

Voor locatie op kaart: Hervormde Kerk Nes, Kerkplein, Nes of kijk op www.hervormdameland.nl